रोजगाराच्या संधी

रोजगाराच्या संधी

रोजगाराच्या  संधी
दहावी – बारावीनंतर रोजगाराची संधी

पारंपरिक शिक्षण घेऊन नोकरीचा शोध घेण्यापेक्षा ज्या क्षेत्रांमध्ये रोजगाराच्या प्रचंड संधी उपलब्ध आहेत त्याचा फायदा घेऊन विद्यार्थी आपले भविष्य घडवू शकतात.  विविध क्षेत्रांमध्ये सध्या उपलब्ध असलेल्या अनेक रोजगारांच्या संधीकरिता केवळ उच्च शिक्षणाची आवश्यकता नाही. त्याकरिता 12 वी, 10 वी पास किंवा 10 वी नापास तसेच अल्पशिक्षितांकरिता सुध्दा रोजगाराच्या मोठ्या प्रमाणात संधी उपलब्ध आहेत. त्याकरिता आपली आवड, कल व प्रशिक्षण यांची योग्य सांगड घातली तर, रोजगाराची संधी आपल्याकडे आपोआप चालून येईल.

जेम्स अँड ज्युवेलरी डिझायनिंग व मॅन्युफॅक्चरींग, विमानसेवा, करमणूक व प्रसार माध्यम उद्योग, समांतर वैद्यकीय (पॅरामेडिकल) व्यवसाय, पर्यटन, हॉटेल व केटरिंग उद्योग आदी क्षेत्रांमध्ये मनुष्यबळाची मागणी जास्त परंतु पुरवठा कमी अशी स्थिती आहे. त्यामुळे या व्यवसायांची माहिती घेऊन प्रशिक्षण पूर्ण केल्यास नोकरीची संधी आपोआप चालून येणार आहे.

करमणूक व प्रसार माध्यम उद्योग :

करमणूक व प्रसार उद्योग क्षेत्रामध्ये वर्तमान पत्र, न्यूज एजन्सी, रेडिओ, दूरदर्शन, फिल्म डिव्हीजन, अँडव्हर्टायझिंग एजन्सीज, एनीमेशन, पब्लिक ओपीनियन अँड रिसर्च इन्स्टीट्यूट मॅगझीन्स, बुक पब्लिशिंग हाऊसेस आदींचा समावेश आहे. फेडरेशन ऑफ इंडियन चेंबर्स ऑफ कॉमर्स अँड इंडस्ट्री ह्यांच्या संशोधनानुसार सन 2010 पर्यंत या उद्योगातील गुंतवणूक सुमारे रु.35300 कोटी होती ही गुंतवणूक 2011-12 वर्षात सुमारे 20 पट वाढणार आहे.

रोजगाराच्या उपलब्ध संधी :

येत्या चार-पाच वषार्ंमध्ये सुमारे 300 नवीन एफ एम रेडिओ स्टेशन्स सुरु होणार असून इंडियन एक्स्प्रेसच्या अहवालावरुन त्यामध्ये कमीत कमी 15000 ते 20000 रोजगाराच्या संधी प्रत्यक्षरित्या तसेच अप्रत्यक्षरित्या कमीत कमी 10000 रोजगाराच्या संधी निर्माण होणार आहेत. तसेच ऍनिमेशन क्षेत्रामध्ये 3,00,000 पेक्षा अधिक रोजगाराच्या संधी निर्माण होणार आहेत व या क्षेत्रात कुशल कामगारांची तीव्रतेने कमतरता भासत आहे.

त्याचप्रमाणे वर्तमानपत्र, न्जूज एजन्सी, दूरदर्शन, फिल्म डिव्हीजन, ऍडव्हार्टायझिंग एजन्सीज यामध्ये सुध्दा दिवसेंदिवस कुशल मनुष्यबळाची गरज वाढत आहे. योग्य व कुशल कामगारांच्या कमतरतेमुळे या क्षेत्रात रोजगाराच्या भरपूर संधी उपलब्ध आहेत. त्यामुळे इयत्ता 12 वी उत्तीर्ण किंवा पदवीधर उमेदवारांनी या क्षेत्रातील एखादा कोर्स केल्यास त्याला अतिशय कमी कालावधीमध्ये आर्थिक स्थैर्य मिळून त्याला स्वत:च्या पायावर उभे राहण्याची सुवर्णसंधी मिळू शकेल.

भारतीय विद्याभवन, गिरगाव, मुंबई गोखले एज्युकेशन सोसायटी, नाशिक डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठ, औरंगाबाद एच.आर.कॉलेज, मुंबई पुणे विद्यापीठाचा इलेक्ट्रॉनिक सायन्स विभाग, इन्स्टिटयूट ऑफ ब्रॉडकास्टींग ऍन्ड कम्युनिकेशन, भवन्स कॉलेजजवळ, अंधेरी तसेच मुंबईत चर्चगेट जवळील के.सी.कॉलेज, नरसी मॉन्जी इन्स्टिटयुट आदी संस्थांमध्ये वरील विषयांसाठी प्रशिक्षण दिले जाते.

भारतीय नागरी विमान मंत्रालयाने जवळजवळ दुप्पट म्हणजे 50 लाख प्रवासी भारतास भेट देतील असे नियोजन आखले आहे. त्यामुळे प्रसिध्दी, जाहिरात, मार्केटींग आणि आर्थिक उलाढाल इ.विविध परस्परावलंबी क्षेत्रेही मोठ्या प्रमाणात खुली झाली आहेत. येत्या 10 वर्षांत 40 लाख रोजगाराच्या संधी उपलब्ध होणार आहेत. म्हणूनच महत्वाकांक्षी आणि पदोपदी आव्हान स्वीकारु इच्छिणाऱ्या युवकांना विमानसेवेची ही उत्तम संधी आहे.

जेम्स अँड ज्युवेलरी डिझायनिंग व मॅन्युफॅक्चरींग :

भारत हा जगामध्ये हिऱ्याचा तिसऱ्या क्रमांकाचा ग्राहक आहे. भारताच्या एकूण निर्यातीमध्ये 12 टक्के निर्यात ही केवळ डायमंड व ज्युवेलरी उद्योगाची आहे. जगभरात 3000 भारतीय ज्युवेलरी कार्यालये वितरण व विक्रीसाठी पसरलेली आहेत. दरवर्षी 30 टक्के प्रमाणे जेम्स आणि ज्युवेलरी उद्योगाची वाढ व विस्तार होत आहे. केवळ मुंबईतील सीप्झ अंधेरी विभागात 68 ज्युवेलरी युनिट असून सिप्झबाहेर अंदाजे 500 लहान मोठे युनिट्‌स आहेत. इतरत्र 100 कारखाने असून 150 कारखाने सीप्झ येथे सुरु होण्याच्या प्रतीक्षेत आहेत.  ही आकडेवारी केवळ मुंबईतील असून राष्ट्रीय पातळीवर विशेषत:  सुरत व जयपूर येथील हा उद्योग विस्तारत असून प्रशिक्षित मनुष्यबळाची खूप कमतरता आहे. बृहन्मुंबई विभागातच आज या क्षेत्रात 10,000 नोकऱ्या उपलब्ध आहेत. सेंटर फॉर मॉनिटरींग ऑफ इंडियन इकॉनॉमी व जेम्स अँड ज्युवेलरी एक्सपोर्ट प्रमोशन कौन्सिल यांनी केलेल्या पाहणीनुसार हे उद्योगक्षेत्र अपेक्षित असलेले 16 बिलीयन डॉलरचे लक्ष पार करणार आहे. यामुळे या उद्योगात रोजगाराच्या संधी मोठ्या प्रमाणात उपलब्ध आहेत. यासाठी मुंबईत सेंट झेवीयर कॉलेज, धोबी तलाव तसेच इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ जेम्स अँड ज्वेलरी, एमआयडीसी, अंधेरी (पूर्व) येथे प्रशिक्षणाची सोय उपलब्ध आहे. प्रशिक्षण पूर्ण करुन नोकरी मिळविणे शक्य आहे.

समांतर वैद्यकीय (पॅरामेडिकल व्यवसाय) :

वैद्यकीय क्षेत्रामध्ये तांत्रिक युगामुळे नवीन क्रांती घडून येत असून हे क्षेत्र दिवसेंदिवस विस्तारत आहे.

या क्षेत्रामध्ये कोट्यावधी रकमेची आर्थिक उलाढाल होत असून भविष्य काळामध्ये अनेक नवीन उपचार पध्दती येत आहेत. यामुळेच या क्षेत्रांमध्ये असंख्य प्रमाणात रोजगार व स्वयंरोजगाराच्या संधी उपलब्ध होत आहेत. गरज आहे त्या संधीचे लाभ घेऊन भविष्यामध्ये स्थिरता प्राप्त करुन घेण्याची.

शिक्षणानंतर काय ?

यासाठी शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय, नागपूर येथे प्रशिक्षण घेण्याची सोय आहे. विद्यार्थ्यांनी याकरिता या महाविद्यालयाशी संपर्क साधायचा आहे.

पर्यटन हॉटेल व केटरिंग उद्योग :

हॉटेल व्यवसायाला मनुष्यबळाची गरज असून या उद्योगाच्या गतीचा विचार करता या पुढेही ही गरज वाढणार आहे. त्यामुळे इयत्ता दहावी, बारावी किंवा पदवी नंतर जे उमेदवार हॉटेल व पर्यटन या व्यवसायातील अभ्यासक्रमाला प्राधान्य देतील त्यांना अतिशय कमी कालावधीमध्ये आर्थिक स्थैर्य प्राप्त होऊन स्वत:च्या पायावर उभे राहण्यास मदत मिळेल. याशिवाय त्याला प्राप्त होणाऱ्या अनुभवातून भविष्यामध्ये तो स्वतंत्रपणे व्यवसाय करु शकेल. या व्यवसायामध्ये पुरुष तसेच महिला उमेदवारांना सुध्दा करिअर करण्याची सुवर्ण संधी उपलब्ध आहे.

उपलब्ध रोजगार :

अमरावती विद्यापीठ, अमरावती भारती विद्यापीठ, नवी मुंबई तसेच कात्रज पुणे येथील डायरेक्टोरेट ऑफ टेक्नीकल इन्स्टिट्यूट , महापालिका मार्ग मुंबई डायरेक्टोरेट ऑफ व्होकॅशनल इन्स्टिट्यूट डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर विद्यापीठ, औरंगाबाद डॉ.डी.वाय.पाटील इन्स्टिट्यूट, नेरुळ, नवी मुंबई तसेच पिंपरी, पुणे आणि इन्िस्टट्यूट ऑफ हॉटेल मॅनेजमेंट, दादर आदी ठिकाणी प्रशिक्षणाची सुविधा उपलब्ध आहे.

व्यवसाय शिक्षण परीक्षा मंडळ
तंत्र शिक्षणाच्या वाढत्या वाढत्या लोकप्रियतेमुळे व प्रसारामुळे शैक्षणिक आणि प्रशासकीय सुविधे साठी १९८६ मध्ये व्यवसाय प्रमाणपत्र  अभ्यास क्रमाच्या अंमलबजावणीसाठी व्यवसाय शिक्षण मंडळाची निर्मिती करण्यात आली .वाढते औद्योगीकीकरण , बदलते तंत्रज्ञान ,सामाजिक आणि आर्थिक बदल यांचा विचार करता रोजगार व स्वयंरोजगार यांना चालना मिळण्याच्या दृष्टीने कुशल / अर्धकुशल स्वरूपाची व्यवसाय शिक्षणाची गरज निर्माण होत आहे .तंत्र व व्यवसाय शिक्षणाचे महत्त्व लक्षात घेऊन महाराष्ट्र राज्य व्यवसाय शिक्षण परीक्षा मंडळातर्फे अल्प मुदतीचे दैनंदिन जीवनावश्यक अशा विषयाचे प्रशिक्षण देऊन स्वबळावर रोजगार निर्माण करण्याचे उद्दिष्ट विद्यार्थ्यांसमोर  ठेवण्यात आले आहे . उच्च व तंत्र शिक्षण विभाग महाराष्ट्र शासन यांच्या नियंत्रणाखालील व्यवसाय शिक्षण व प्रशिक्षण संचालनालयाच्या अखत्यारीतील या मंडळाचे कार्यक्षेत्र राज्यस्तरीय असून सहा व्यवसाय शिक्षण व प्रशिक्षण , प्रादेशिक कार्यालये  व प्रत्येक जिल्हा स्तरावर जिल्हा व्यवसाय शिक्षण व प्रशिक्षण अधिकारी यांचे कार्यालयामार्फत मंडळाचे कामकाज चालते.सध्या या मंडळाचे कार्यालय शासकीय तंत्रनिकेतन इमारत , दुसरा मजला , ४९ , खेरवाडी , अलियावर जंग मार्ग ,वांद्रे (पूर्व ),मुंबई - ५१ येथे कार्यरत आहे .
मर्चंट नेव्ही'
जगभर भ्रमंती, भरपूर सुट्ट्या, तरुण वयात सर्वाधिक वेतन कमावण्याची संधी हवी असेल, तर मर्चंट नेव्हीमध्ये करिअर करण्याला पर्याय नाही. 'मर्चंट नेव्ही' हे सागरामार्गे होणाऱ्या व्यापारी मालवाहतुकीशी संबंधित करिअर आहे. या मालवाहतुकीचे माध्यम म्हणजे जहाज. जहाजावर विविध प्रकारची कामे करणाऱ्या माणसांची गरज असते. आव्हानांनी भरलेले साहसपूर्ण आयुष्य आणि त्याचबरोबर आकर्षक वेतन व उच्च राहणीमान देणारे असे हे 'मर्चंट नेव्ही'चे क्षेत्र आहे. जहाजावरील कामे प्रामुख्याने दोन विभागांत विभागलेली असतात.

नौकानयन विभाग (नॉटिकल/ डेक विभाग)

इंजिन विभाग

दोन्ही विभागांत जाण्यासाठी बारावीनंतर खालील अभ्यासक्रम उपलब्ध आहेत. मर्चंट नेव्हीतील अभ्यासक्रमांना प्रवेश घेण्यासाठी बारावी विज्ञानशाखेमधून भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र व गणित विषयात सरासरी ६० टक्के गुण मिळवणे आवश्यक आहे; तसेच इंग्रजीमध्ये ५० गुण आवश्यक आहेत.

१) नौकानयन विभागातील अभ्यासक्रम

डीएनएस लीडिंग टू बीएस्सी नॉटिकल सायन्स

बीएस्सी नॉटिकल सायन्स

बीएस्सी मेरिटाईम सायन्स

२) मरिन इंजिनीअरिंग अभ्यासक्रम

बीटेक (मरीन इंजिनीअरिंग)

वरील अभ्यासक्रमांना प्रवेश आयएमयू- सीईटीमार्फत दिला जातो. भारत सरकारने मर्चंट नेव्हीमधील अभ्यासक्रमांचे संचालन करण्यासाठी इंडियन मेरिटाईम युनिव्हर्सिटीची (आयएमयू ) स्थापना केली आहे. विद्यापीठाच्या व अभ्यासक्रमांच्या अधिक माहितीसाठी www.imu.edu.in ही वेबसाईट पाहावी.

रोजगार संधी

नौकानयन विभागामध्ये पदवीपर्यंतचे शिक्षण पूर्ण केल्यावर विविध शिपिंग कंपन्यांमध्ये थर्ड ऑफिसर म्हणून नोकरी मिळते. पगार साधारणत: सव्वा ते दीड लाख रुपये प्रति महिना इतका असतो. परदेशी शिपिंग कंपन्यामध्ये निवड झाल्यावर हाच पगार दोन ते अडीच लाख रुपयांच्या दरम्यान जातो.

मरीन इंजिनीअरिंगचे शिक्षण पूर्ण झाल्यावर शिपिंग कंपनीत ज्युनिअर इंजिनीअर म्हणून नोकरी मिळते. दरमहा पगार साधारणत: सव्वा ते दीड लाख रुपये इतका असतो.

पोलिस उपनिरीक्षक

महाराष्ट्र लोकसेवा आयोगातर्फे पोलिस उपनिरीक्षक पदासाठी जाहिरात प्रकाशित करण्यात आली आहे. पोलिस उपनिरीक्षकाची २६० पदे यावेळी भरण्यात येणार आहेत.

शैक्षणिक पात्रता

मान्यताप्राप्त विद्यापीठाची पदवी असलेले विद्यार्थी किंवा पदवी परीक्षेच्या अंतिम वर्षाला शिकणारे विद्यार्थी. मराठी भाषेचे ज्ञान आवश्यक

वयोमर्यादा - किमान १९, कमाल २८ वर्षे (राखीव वर्गाकरीता ३१ वर्षे)

शारीरिक पात्रता -

पुरुष - उंची १६५ सेंमी (किमान), छाती किमान ७९ सेंमी व फुगवून ८४ सेंमी

महिला - उंची १५७ सेंमी (किमान)

पूर्व परीक्षा दिनांक - १८ मे २०१४ (रविवार)

ऑनलाइन अर्ज करण्याचा कालावधी - १ एप्रिल ते २१ एप्रिल २०१४

ऑनलाइन अर्ज भरण्यासाठीची वेबसाईट- www.mahaonline.gov.in

पूर्व परीक्षा स्वरूप

पूर्व परीक्षेसाठी एकच प्रश्नपत्रिका असते. परीक्षेचे स्वरूप वस्तूनिष्ठ बहुपर्यायी असते. प्रश्नांची संख्या १०० असून, एकूण गुण १०० असतात. परीक्षेसाठी एक तासाचा कालावधी असतो. प्रश्नपत्रिका इंग्रजी व मराठी माध्यमात असते. परीक्षेतील प्रश्नांचा दर्जा पदवीपर्यंतच्या अभ्यासावर आधारित असतो. चार चुकीच्या उत्तरांसाठी एका प्रश्नाचे गुण वजा करण्यात येतील.

अभ्यासक्रम

अंकगणित व बुद्धिमापन चाचणी, आधुनिक भारताचा विशेषत: महाराष्ट्राचा इतिहास, नागरिक शास्त्र, अर्थव्यवस्था, सामान्य विज्ञान, चालू घडामोडी आदी विषयांवर प्रश्न विचारले जातात.

मुख्य परीक्षा

पूर्व परीक्षेत यशस्वी झालेल्या उमेदवारांना मुख्य परीक्षेसाठी बोलावले जाते. मुख्य परीक्षेमध्ये प्रत्येकी १०० गुणांच्या दोन प्रश्नपत्रिका असून परीक्षेचे स्वरुप वस्तुनिष्ठ बहुपर्यायी असते.

प्रश्नपत्रिका क्र. एक मध्ये मराठी भाषेविषयी ६० गुणांसाठी तर इंग्रजी भाषेविषयी ४० गुणांसाठी प्रश्न विचारले जातात. प्रश्नपत्रिका क्र. दोनमध्ये सामान्य अध्ययन, बुद्धिमापक तसेच विषयाच्या ज्ञानावर १०० गुणांसाठी १०० प्रश्न विचारले जातात.

शारीरिक चाचणी व मुलाखत

मुख्य परीक्षेतून निवड झालेल्या उमेदवारांना १०० गुणांची शारीरिक चाचणी व ४० गुणांच्या मुलाखतीला सामोरे जावे लागते.

उमेदवाराची अंतिम निवड मुख्य परीक्षा, शारीरिक चाचणी व मुलाखती यातील एकत्रित गुणांनुसार केली जाते.

परीक्षेचा सविस्तर अभ्यासक्रम व जुन्या प्रश्नपत्रिकांसाठी www.mpsc.gov.in ही वेबसाइट पहावी.